İkinci Qarabağ müharibəsi, 27 sentyabr 2020-ci ildə başlayıb və 10 noyabr 2020-ci ildə Rusiya vasitəçiliyi ilə imzalanan atəşkəs razılaşması ilə sona çatıb. Müharibə, Ermənistan və Azərbaycan arasında Dağlıq Qarabağ və ətraf bölgələr üzərindəki münaqişəni yenidən alovlandırdı.
Müharibənin əsas səbəbi uzun müddət həll edilməyən Dağlıq Qarabağ münaqişəsi idi. Azərbaycan, Ermənistanın 1990-cı illərdə işğal etdiyi əraziləri geri qaytarmağa çalışdı. Döyüşlərdə hər iki tərəf ağır itkilər verdi və mülki əhali ciddi şəkildə təsirləndi.10 noyabr atəşkəs razılaşması çərçivəsində, Ermənistan işğal etdiyi bəzi əraziləri Azərbaycana təhvil verdi. Azərbaycan həmçinin Dağlıq Qarabağdakı strateji Şuşa şəhərini geri aldı. Razılaşmaya əsasən, bölgədə Rusiyanın sülhməramlı qüvvələri yerləşdirildi.
Bu müharibə bölgədəki siyasi və hərbi balansı dəyişdi və münaqişənin həllində yeni mərhələyə keçid oldu. Müharibədən sonra, bölgədə bir sıra mühüm dəyişikliklər baş verdi. Əsas məqamlar aşağıdakılardır:
1. Ərazilərin Bərpası və Yenidən Qurulması: Müharibədən sonra Azərbaycan işğaldan azad edilən ərazilərin bərpası və yenidən qurulması işlərinə başladı. Hökumət infrastruktur, məktəblər, xəstəxanalar və digər ictimai obyektlərin bərpasına böyük miqyasda investisiyalar yönəltdi.
2. Qayıdış və Məcburi Köçkünlər: Münaqişə nəticəsində illərlə evlərindən məhrum olan minlərlə məcburi köçkün öz doğma yurdlarına qayıtmaq şansı qazandı. Bu proses mərhələli şəkildə həyata keçirilir və köçkünlərin təhlükəsizliyi üçün xüsusi tədbirlər görülür.
3. Beynəlxalq Reaksiyalar: İkinci Qarabağ müharibəsi beynəlxalq səviyyədə müxtəlif reaksiyalara səbəb oldu. Türkiyə Azərbaycanın müttəfiqi olaraq, müharibə boyunca dəstək verdi. Digər tərəfdən, bəzi ölkələr və beynəlxalq təşkilatlar insan hüquqları və müharibə qaydalarının pozulması ilə bağlı narahatlıqlarını bildirdilər.
4. Sülhməramlı Qüvvələr: Müharibənin sonunda bölgəyə yerləşdirilən Rusiya sülhməramlı qüvvələri təhlükəsizliyin təmin olunmasında və münaqişənin yenidən alovlanmasının qarşısını almaqda mühüm rol oynayır.
5. Diplomatik Görüşlər: Atəşkəsdən sonra, Azərbaycan və Ermənistan arasında müxtəlif səviyyələrdə diplomatik danışıqlar başladı. Bu görüşlərdə münaqişənin daimi həllinə dair müzakirələr aparılır və sərhəd məsələləri, məhbusların mübadiləsi və digər humanitar mövzular gündəmdə olur.
6. Regional Geosiyasət: Müharibə Qafqaz regionunda geosiyasi balansı dəyişdi. Türkiyə və Rusiyanın bölgədəki təsiri daha da artdı. İran və Gürcüstan da münaqişənin nəticələrini diqqətlə izləyir və öz xarici siyasətlərini buna uyğun tənzimləyir.
7. Enerji və Nəqliyyat Dəhlizləri: Müharibədən sonra, Azərbaycan və Ermənistan arasında nəqliyyat dəhlizlərinin açılması məsələsi gündəmə gəldi. Bu dəhlizlər regionun iqtisadi inkişafına və enerji resurslarının daşınmasına töhfə verə bilər.
Bu məqamlar İkinci Qarabağ müharibəsinin nəticələrinin bəzi əsas aspektlərini əks etdirir və bölgədəki vəziyyətin mürəkkəbliyini göstərir.
